Het gedrag van het paard

Het gedrag van een paard bestaat voor het grootste deel uit grazen, afgewisseld door periodes van rust, beweging en sociale activiteit. Van nature leven paarden in een rondtrekkende kudde. Deze bestaat uit een alfamerrie, meestal een van de oudere merries, die bepaalt waar de kudde heengaat en wat de kudde doet, een alfahengst die zorgt voor voortplanting en bescherming en een harem van een aantal merries. De harem is een hechte groep met zeer stabiele onderlinge banden. Om die in stand te houden, communiceren paarden met elkaar via hun houding, gezichtsexpressie, spierspanning, geuren en geluiden. Voor paarden is het dus van groot belang dat ze soortgenoten kunnen zien, voelen, ruiken en horen.

Afwijkend gedrag van een paard

Helaas weten veel paardeneigenaren niet hoe belangrijk contact met andere paarden is voor hun dier. Daardoor staan de huisvesting en verzorging van paarden vaak ver af van de natuurlijke situatie. Paarden worden vaak lange perioden in krappe, individuele boxen gehouden, waarin ze geen contact kunnen hebben met soortgenoten of voedsel kunnen zoeken. Door dit gebrek aan sociaal contact, ruimte en omgevingsprikkels ontstaan eenzaamheid en verveling. Hierdoor kan het gedrag van een paard gaan afwijken: het paard gaat stalondeugden ontwikkelen. Dit zijn herhaalde, doelloze bewegingen die de aanmaak van het lichaamseigen hormoon endorfine stimuleren. Het paard raakt daarvan in een verslavende roes. Stalondeugden zijn er in allerlei soorten. De bekendsten zijn weven (afwisselend het linker- en rechterbeen belasten waardoor het hele lichaam heen en weer deinst, dit kan leiden tot overmatige slijtage van de hoef en abnormale spierontwikkeling), kribbebijten (ook wel ‘luchtzuigen’: het paard pakt een bak/hek/paal vast met de bek en zuigt hier aan. Kribbebijten kan leiden tot maagzweren en een beschadigd gebit), schrapen (met de hoef over de grond), of zelfs zelfbeschadiging. In Nederland komt dergelijk abnormaal paardengedrag bij 20 tot 30% van de paarden voor. Paarden alleen huisvesten veroorzaakt stress en is daarom een bedreiging voor het welzijn van de dieren.

Maatregelen

Veel paardeneigenaren geloven dat stalondeugden samengaan met een slechte gezondheid, verminderde prestaties en waardevermindering van de paarden. Bovendien zijn ze bang dat dit afwijkende gedrag van een paard aangeleerd en gekopieerd wordt. Als oplossing worden belemmerende maatregelen getroffen, zoals anti-wevenbalken, anti-luchtzuigbanden en beperking van de bewegingsvrijheid. Ook worden paarden die stalondeugden vertonen sociaal geïsoleerd. Al deze maatregelen lossen de problemen echter niet op. Ze leiden alleen maar tot meer afwijkend gedrag bij een paard en ze belemmeren het natuurlijke gedrag. De enige oplossing is het dier met soortgenoten te huisvesten en en voldoende tegemoet te komen aan zijn natuurlijke behoeftes.

De huisvesting van een paard

Bij het huisvesten van een paard moet rekening gehouden worden met de sociale aard van het dier. Paarden zijn van nature kuddedieren. Daarom functioneren ze het beste in een ruime, stimulerende omgeving met veel mogelijkheden tot sociale contacten. De ideale omgeving voor paarden is een grote paddock of weide, waarin ze kunnen eten, bewegen en met andere paarden kunnen communiceren. Ieder paard voelt zich prettiger als er soortgenoten in de buurt zijn waarmee het fysiek contact kan hebben. Groepshuisvesting is dan ook een goede leefvorm voor het zeer sociale paard. Paarden van ongeveer gelijkwaardige rang en stand worden daarbij met elkaar gehuisvest in een grote paardenstal zonder tussenwanden. Daarin kunnen ze hun natuurlijke gedrag goed uitvoeren en wordt afwijkend of nerveus gedrag verminderd. Groepshuisvesting is diervriendelijk, mits de ruimte groot genoeg is en er voldoende voedsel voor ieder paard ter beschikking is.

Box

Een andere vorm van sociale huisvesting van het paard is de duobox: een paardenstal voor 2 paarden. Van nature hebben merries in een harem de neiging duo’s te vormen. Ook jonge hengsten die nog geen harem hebben gevormd, gaan onderling banden aan. In een duobox is lichamelijk en visueel contact mogelijk. Gebleken is dat paarden die in een duobox gehuisvest worden, minder afwijkend gedrag vertonen dan dieren die alleen staan.
De situatie van individueel gehuisveste paarden kan verbeterd worden door hen via een opening in de box de mogelijkheid te geven tot visueel en fysiek contact met de buurpaarden. Zijn er geen andere paarden in de omgeving, dan kunnen paarden ook gemakkelijk een band aangaan met bijvoorbeeld een ezel of een geit. Paarden hechten zich alleen aan mensen bij gebrek aan beter; het is geen volwaardige vervanging.

Een paard aanschaffen

Wil je een pony of paard aanschaffen? Verzeker jezelf er dan van dat je genoeg tijd, geld, energie en ruimte hebt om goed voor het dier te zorgen.

Een pony of paard aanschaffen is een dure grap. Al eens overwogen om een paard te ‘leasen’ of het paard van iemand anders bij te rijden? Wil je een pony of paard aanschaffen voor een kind, laat het dan eerst een tijd ‘oefenen’ met een verzorgpaard op een manege.

Kosten

Een paard of pony brengt veel kosten met zich mee:

• De aanschafkosten. Die zijn afhankelijk van het soort paard dat je gaat aanschaffen. Een kleine pony kost veel minder dan een ervaren sportpaard
• Kosten voor halsters, zadel, hoofdstel, dekens, poetsspullen, et cetera
• Moet het paard vaak vervoerd worden, dan moet je wellicht een trailer kopen
• Kun je het paard niet thuis huisvesten, dan zijn er kosten voor de stalling. Deze variëren van € 100,- tot € 500,- per maand, afhankelijk van de diensten die geleverd worden door de pensionstal of manege
• Aan voeding ben je rond de € 45,- per maand kwijt voor een kleine pony die altijd in de wei staat. Reken bij een sportpaard op € 250,- per maand
• 3 á 4 keer per jaar moet er mestonderzoek worden gedaan. Aan de hand van de uitslag zal er ontwormd worden. Mestonderzoek kost rond de € 17,- per keer. ontwormingsmiddelen kosten tussen de € 8,- en de € 25,-
• Vaccinaties kosten rond de € 30,- tot € 60,- per jaar
• Aan hoefverzorging ben je – afhankelijk van het paard – elke 6-8 weken € 50,- tot € 150,- kwijt
• Het verzorgen van het gebit van een paard zal je gemiddeld rond de € 40,- tot € 200,- per jaar kosten
• Paardrijlessen kosten gemiddeld € 15,- (groepsles) tot € 40,- (privéles) per keer
• Onvoorziene kosten: een paard kan een ongeluk krijgen of veroorzaken of ziek worden. De dierenartsrekening kan daarbij enorm oplopen; een ziekenhuisopname kost algauw zo’n € 1.500,-